کشت مورینگا در ایران

کشت مورینگا در مناطق جنوبی کشور عزیزمان ایران، امروزه به یکی از فرصت های کارآفرینی برای بسیاری از جوانان تبدیل شده است.

به عنوان مثال، روند توسعه کشت مورینگا در هرمزگان، امروزه بسیاری از بومیان مناطقی نظیر بشاگرد، میناب و سیریک را مشتاق استفاده از طرح توجیهی کاشت درخت مورینگا کرده است.

این اتفاق بسیار قشنگی است.

مقاله: خواص مورینگا برای دیابت

با توجه به اینکه شاخ و برگ گونه های مورینگا حاوی میزان بالایی پروتئین و اسید آمینه های مؤثر در رشد موجودات زنده از جمله انسان و دام می باشند، کشت متراکم برخی گونه های آن جهت استفاده در بهبود تغذیه انسان و دام توصیه شده است.

به ویژه که در برخی از گونه های این جنس نظیر M. oleifera سهولت تکثیر و کشت و کار از جمله مزیت های نسبی آن می باشد که باید مورد توجه قرار گیرد.

از طرفی این گونه قادر خواهد بود آب را از اعماق بیشتری از زمین دریافت کند و در شرایط خشک بهتر دوام بیاورد. این در حالی است که بسیاری از گونه های علوفه ای قادر به جذب آب از اعماق زمین نیستند.

ضمن اینکه در این گونه موارد دور آبیاری مصنوعی به لحاظ دسترسی این گونه به حجم وسیع تری از خاک به مراتب می تواند بیشتر گردد.

هزینه های بسیار ناچیز در مدیریت این گونه گیاهی و بسیاری از مزایای دیگر، آن را به یکی از جایگزین های بسیار مناسب برای تولید علوفه در مناطقی که در آن سازگار شده تبدیل نموده است.

این گونه اگرچه بومی ایران نیست، ولی نشان داده است که می تواند در عرصه وسیعی از مناطق جنوبی کشور کشت و کار شود.

در برخی از کشورهای دیگر این گونه به عنوان بادشکن و نیز گیاه زینتی وارد شده (Morton سال 1991)، ولی به تدریج و با افزایش آگاهی نسبت به ویژگی های آن، به سرعت به سیستم کشت و زرع فشرده به منظور بهره برداری های علوفه ای نیز وارد شده است.

شرایط اکولوژیک مناسب مورینگا

در خصوص گونه M. oleifera و در موطن اصلی آن یعنی هندوستان (Nautiyal و Venhataraman سال 1987):

•  دمای سالانه در سردترین و گرم ترین ماه های سال، بین 1- تا 48+ درجه سانتی گراد در نوسان است.
•  بارندگی سالانه بین 750 تا 2200 میلی متر در نوسان.

رویشگاه های این گونه اگرچه با آبیاری تقویت می شوند و یا آب های زیرسطحی در عمق، قابل دسترس گیاه است؛ ولی این گونه به خاک هایی با زهکش مناسب نیاز دارد و بهترین رشد این گونه در خاک های شنی لومی صورت می گیرد.

این گونه نیاز نوری زیادی دارد و به همین دلیل در مواردی که جهت تولید بذر مورد استفاده است با فواصل زیاد کاشته می شود.

اگرچه از این گونه به عنوان پرچین هم استفاده می شود؛ ولی به دلیل شکننده بودن شاخه ها، به بادهای تند حساس است.

علی رغم این که مورینگا قادر است دامنه وسیعی از شرایط محیطی را تحمل کند، ولی یک گیاه مقاوم به خشکی است و به طور معمول در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیری جهان یافت می شود.

گونه M. oleifera را در مناطقی که دارای بارندگی سالانه 2250 – 750 میلی متر در سال هستند، می توان یافت.

این گونه در ارتفاع بالای ۱۲۰۰ متر هم رشد می کند، ولی در ارتفاع کمتر از ۶۰۰ متر از رشد بهتری برخوردار است.

جمعیت های وحشی گونه M. Stenopetala نیز در ارتفاع 400 تا 1000 متر و نمونه های دست کاشت آن در ارتفاعات بین 1800 – 500 متر مشاهده می شوند.

در ارتفاعات بالای 2100 متر به دلیل وزش باد و بارش باران های شدید، رشد این گیاه محدود می شود.

در اتیوپی در مناطقی که دارای بارندگی سالانه 2400 – 500 میلی متر هستند؛ یافت می شود، امّا ممکن است در سرزمین های بارانی نیز رشد نمایند (Price سال 2000).

دمای بهینه برای رشد گونه M. oleifera را بین 30 – 20 درجه سانتی گراد ذکر می نمایند.

این گیاه دمای بیش از 48 درجه سانتی گراد را به مدت محدودی و در شرایط سایه تحمل می کند.

همچنین می تواند در یخ زدگی های جزئی نیز مقاومت نماید.

از عوامل محدود کننده رشد مورینگا می توان به سه مورد زیر اشاره کرد:

•  وزش بادهای شدید
•  خاک اشباع از آب
•  سرمای شدید

این سه عامل باعث از بین رفتن گیاه می شوند؛ امّا در صورتی که ریشه گیاه آسیب ندیده باشد، گیاه دوباره احیا می شود.

خاک مناسب مورینگا ماسه و یا ترکیب شن و ماسه است که از زهکشی مناسبی برخوردار باشد؛ البته در خاک رس نیز در صورتی که دارای آب کمی باشد، می تواند رشد نماید.

به طور کلی این گیاه در خاک هایی که از زهکشی مناسبی برخوردار نیستند، دوام نمی آورد و در اثر پوسیدن ریشه از بین می رود.

مورینگا قادر است دامنه وسیعی از تغییرات pH (4.5 – 10) را تحمل نماید و در خاک های قلیایی نیز به خوبی رشد می کند (Price سال 2000، Palada و Change، 2003.)

در ایران گونه M. peregrina در استان های سیستان و بلوچستان و هرمزگان از بشاگرد تا مرز پیشین سیستان گسترش دارد.

در جنوب استان، پایین ترین و بالاترین ارتفاعاتی که می توان این گونه را یافت به ترتیب 170 متر (کوران دپ) و 1550 متر (کوه سفید فنوج) می باشند.

همچنین در استان هرمزگان نیز در ارتفاعات بین 500 – 1000 متر و در مناطق بالشگان و گره وند، رویش دارد.

سن باردهی در مورینگا

گلدهی در بین ارقام مختلف و نیز مکان های مختلف در گونه M. oleifera تنوع زیادی از خود نشان داده است.

گلدهی معمولاً در سنین اولیه اتفاق می افتد. به عبارت دیگر در این گونه در همان سال اول کاشت، گیاه به گل می رود.

بسته به اینکه نهال تولیدی از بذر تولید شده باشد یا از قلمه، سن باردهی در این گیاه متغیر است.

با این حال در گونه M. oleifera پایه هایی که از طریق قلمه تولید شده اند؛ در سن 3 سالگی سالانه بیش از ۶۰۰ غلاف میوه تولید می کنند (Morton سال 1991).

در گونه M. peregrina گزارشی از تکثیر به وسیله قلمه در منابع وجود ندارد، ولی در پایه های بذرزاد در سنین ۴ الی ۵ سالگی تعداد معدودی غلاف بذر تولید می شود.

بدیهی است در هر دو گونه، شرایط اقلیمی و وضعیت عمومی گیاه در رسیدن به سن باردهی متفاوت است.

در مقالات بعدی، بیشتر در مورد ابعاد مختلف کشت مورینگا در ایران صحبت خواهیم کرد.