ارتفاع چه تاثیری بر میزان شیره تولیدی گیاه آنغوزه دارد؟

استفاده از مراتع به عنوان یکی از منابع تجدیدشونده از دیرباز مورد توجه بشر بوده است.

گیاهان موجود در مراتع از جنبه های گوناگونی با ارزش اند.

برخی گونه ها علاوه بر ارزش اکولوژیکی، به لحاظ اقتصادی نیز دارای ارزش بالایی می باشند.

محصول: قیمت هر کیلو شیره انغوزه

گیاهان دارویی موجود در مراتع به دلیل وجود فراورده های طبیعی، دارای ارزش ویژه بوده و به صورت مستقیم (محصولات اصلی) یا غیر مستقیم (فراورده های فرعی) بهره برداری می شوند.

مقاله تخصصی: شیوه صحیح برداشت آنغوزه

آنغوزه یکی از گونه های با ارزش داروئی بالا در مراتع ایران می باشد و بیشتر محصول آن به خارج از کشور صادر می شود.

روش بررسی تأثیر ارتفاع بر میزان شیرابه آنغوزه

محققان در این پژوهش یکی از نواحی مفید که نسبت به سایر نواحی مساحت بیشتری داشته، انتخاب کرده اند.

محصول: قیمت هر کیلو باریجه

پس از فراهم شدن مقدمات اجرا، به کمک یکی از بهره برداران محلی، منطقه مورد نظر شناسایی و چهار پهنه ارتفاعی (۱۲۰۰، ۱۶۰۰، ۱۹۰۰ و ۱۸۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا) انتخاب شده است.

برای هر پهنه ارتفاعی تعداد ۲۰ بوته انتخاب کرده اند.

بوته ها به نحوی انتخاب شده اند که از نظر اندازه و سن با هم برابر باشند. همچنین سعی شد تا بوته ها از شیب و جهت یکسان در تمامی پهنه ها انتخاب گردند.

این انتخاب در اردیبهشت ماه و با گذاشتن قطعه سنگی روی برگ بوته های مستعد بهره برداری، انجام شده است.

سپس برای هر پهنه ارتفاعی ۵ تکرار در نظر گرفته اند که هر تکرار شامل 4 بوته بوده است.

بیست بوته هر پهنه را در گروه های 4 تایی شماره گذاری کرده اند؛ سپس برای هر ارتفاع به طور جداگانه قرعه کشی کرده و تکرارها مشخص شده است.

در تیر ماه پس از خشک شدن برگ ها، توسط بهره بردار خبره محلی با استفاده از کلنگ نوک تیز، اطراف بوته ها یعنی از یقه گیاه به عمق 8 تا 10 سانتی متر خالی و با 3 یا 4 قطعه سنگ برای هر بوته، خانه ای تحت عنوان کول درست کرده اند تا بوته ها از تابش آفتاب در امان باشند.

در مرداد ماه با برداشتن درب کول و کنار زدن خاک اطراف ریشه، با کاردک تیزی جوانه انتهایی ریشه را به صورت افقی به قطر 0.5 تا 1 سانتی متر برش داده اند و چون اولین قسمت پوسته نازک و غیر قابل برداشت بوده، دور انداخته شده است.

توجه: توصیه می کنم حتماً مقاله (اثر شیوه بهره برداری بر میزان تولید شیره آنغوزه) را مطالعه نمایید؛ تا با اثر مخرب برش افقی (عرضی) بر گیاه آنغوزه آشنا شوید.

پس از آن اولین برش، جمع آوری محصول را آغاز و در هر برداشت، مقدار شیره به دست آمده از هر واحد آزمایش را به طور جداگانه جمع آوری و توزین کرده اند.

عمل برداشت در ۱۰ مرحله به صورت یک روز برداشت و ۲ روز استراحت، انجام شده است.

شیره به دست آمده آنغوزه از هر واحد آزمایشی در طی ۱۰ مرحله برداشت و با هم جمع شده است.

محققان این پژوهش می گویند:

نتایج این بررسی نشان از اثر ارتفاع از سطح دریا بر میزان شیره استحصالی انغوزه دارد.

در این بررسی 4 پهنه ارتفاعی مورد بررسی قرار گرفت.

مقدار شیره آنغوزه به طور معنی داری با افزایش ارتفاع تا 1600 متر از سطح دریا، افزایش می یابد.

به عبارتی؛ بوته های موجود در ارتفاعات پایین تر عملکرد ضعیف تری دارند که می تواند ناشی از گرمای بیش از حد در ارتفاعات پایین و تبخیر و تعرق بالا در این قسمت ها باشد که سبب کاهش میزان تولید شیره انغوزه شده است.

همچنین ارتفاعات پایین دست بیشتر مورد چرای دام قرار می گیرند که همین موضوع باعث فشردگی خاک در این نواحی شده و می تواند عملکرد بوته های آنغوزه را تحت تاثیر قرار دهد.

نتیجه تحلیل تأثیر ارتفاع بر میزان شیره آنغوزه

مناسب ترین پهنه ارتفاعی برای تولید بیشتر آنغوزه، 1600 متر برای منطقه مورد مطالعه می باشد و پیشنهاد می گردد عملیات احیا و کپه کاری مورد تعهد مجری طرح، بیشتر در این محدوده ارتفاعی انجام شود.

همچنین نتایج این بررسی کاهش محصول دهی در ارتفاع ۱۸۰۰ متری را نشان می دهد که این می تواند ناشی از عمق کم خاک و سنگلاخی بودن ارتفاعات بالاتر باشد. هر چند عملیات احیا در نواحی می بایست با اهداف اکولوژیکی و حفاظتی صورت گیرد.

ارتباط بین پوشش گیاهی و عوامل محیطی یکی از مهمترین مسائل تاثیر گذار در شکل گیری ساختار جوامع گیاهی و پراکنش آن ها است.

جوامع گیاهی به طور ذاتی دارای پویایی بوده و تغییر در عوامل محیطی مانند تغییرات اقلیمی، توپوگرافی و خاکی این پویایی را دستخوش تغییرات می کند.

نتایج این بررسی نشان دهنده اثر یک عامل محیطی مهم بر تولید گونه داروئی آنغوزه می باشد.

البته باید توجه داشت، طبیعت و اجزای آن دارای روابط پیچیده و خاصی هستند که پی بردن به ساختار این روابط نیازمند بررسی دقیق نیازهای بوم شناسی هر گونه و عوامل محدود کننده محیطی آن گونه است.

بنابراین نیاز است تا مطالعه جامعی بر روی سایر عوامل محیطی تأثیرگذار با استفاده از روش های آماری چند متغیره بر روی تولید این گونه با ارزش صورت گیرد.

آشنایی با آنغوزه

آنغوزه بر اساس طبقه بندی IUCN جزء گونه های در معرض خطر است؛ به همین دلیل بهره برداری پایدار با حداکثر بازده اقتصادی آن، از اهداف مدیران منابع طبیعی است.

آنغوزه (Ferula Assa Feotida) گیاهی علفی، چند ساله، دارای ریشه کمی ضخیم و گوشتی با ساقه قوی و خشن است.

مرحله رشد گیاه از اوایل بهار شروع و تا اواسط تیرماه ادامه دارد؛ سپس دوره خواب بوته های نابالغ آغاز و تا بهار سال بعد ادامه خواهد داشت.

حیات گیاه توسط اندام های زیر زمینی در ریشه و جوانه انتهایی حفظ می شود.

از ریشه این گیاه یا قسمت پایین ساقه و يقه گیاه با تیغ زدن در اواخر بهار، شیره متعفنی در طول تابستان خارج می شود که در مجاورت هوا به تدریج سفت شده و تحت نام آنغوزه مورد استفاده قرار می گیرد.

طعم آنغوزه گس و گزنده و در بعضی از گونه ها تلخ و بویی شبیه بوی سیر متعفن و خیلی تند دارد که به دلیل ترکیبات شیمیایی آنغوزه می باشد.

آنغوزه به اشکال مختلف زیر به بازار تجارت عرضه می شود:

•  اشکی
•  توده ای
•  خمیری

نوعی اشکی آنغوزه بیشترین تقاضا را در بین خریداران ما دارد.

محل رویش این گیاه در استان های فارس، خراسان، سیستان و بلوچستان و کرمان می باشد.

گونه های این جنس دارای پراکنش وسیعی در اکثر نقاط ایران است، امّا گونه های محدودی از آن تولید آنغوزه می نمایند.

ما در بازرگانی فایدیم مفتخریم که با رویکردی مخالف با فروش عمده آنغوزه، سعی در افزایش ارزآوری به واسطه صادرات صحیح این محصول هستیم.