بذر آنغوزه در مشهد

توجه: جهت کشت آنغوزه در ایران، فقط از بذرهای ایرانی و بومی استفاده کنید.

این مقاله ویژه افرادی است که علاقه مند به زراعت آنغوزه هستند. از سال 1400 با اقدامات مثبتی که در راستای توسعه صادرات و تجاری سازی گیاهان دارویی ایران برداشته شده، تمایل کشاورزان و صاحبان سرمایه به کشت و صادرات آنغوزه افزایش پیدا کرده است.

متأسفانه سالیانه حجم بسیار زیادی از بذر آنغوزه تلخ و شیرین به کشورهای مختلف قاچاق می شود.

این در حالی است که صادرات بذر آنغوزه به عنوان یکی از محصولات مرتعی و ملی ایران، ممنوع است؛ بویژه بذر آنغوزه شیرین که یکی از گونه های خاص و بومی ایران محسوب می شود.

بذر آنغوزه در مشهد به عنوان یکی از اصلی ترین قطب های تجارت آنغوزه در ایران و خاورمیانه، هر ساله با قیمت های بسیار ناچیزی به دلالان جهت قاچاق به افغانستان فروخته می شود.

توجه: جهت خرید بذر آنغوزه در مشهد و یا آگاهی از قیمت هر کیلو بذر آنغوزه در سال 2023، برای واحد بازرگانی شرکت فایدیم ایمیل ارسال کنید. آدرس ایمیل در صفحه تماس با ما وجود دارد.

روش کاشت معمول آنغوزه از طریق بذر است.

دو روش کلی برای کاشت مستقیم بذر گیاه آنغوزه وجود دارد که در این مقاله به بررسی دقیق هر دو روش می پردازم.

 اکیداً توصیه می کنم که از کاشت بذرهای غیر بومی ایران، خودداری کنید.

امّا یک سؤال:

آنغوزه را از کجا تهیه کنیم؟

اگر شما نیز چنین سؤالی دارید، مقاله زیر را برای شما منتشر کرده ایم.

محصول: قیمت هر کیلو شیره انغوزه

چنانچه قصد خرید بذر آنغوزه را دارید، پیشنهاد می کنم ابتدا این مقاله را تا انتها مطالعه نمایید و سپس اقدام به خرید کنید.

ابتدا با معرفی پارامترهای مهم در کشت صحیح آنغوزه شروع می کنم.

آب مناسب برای کشت آنغوزه

بهترین آب برای کشت کما یا آنغوزه آب باران است.

محصول: قیمت هر کیلو باریجه

در صورت نیاز به آبیاری، شوری آب باید زیر 500 میکروموس بر سانتی متر (µ mho/cm) باشد.

آب لب شور نیز برای آنغوزه مناسب نیست و باعث کاهش رشد و گاهی خشک شدن گیاه می گردد.

خاک استاندارد برای کاشت آنغوزه

خاک باید از بافت متوسط و ساختمان مناسبی برخوردار باشد.

میزان آهک تا 40 درصد نیز مشکلی در کشت آنغوزه ایجاد نمی کند.

گیاه آنغوزه در انواع خاک ها با رنگ های:

•  سفید (حاوی آهک)
•  قرمز (حاوی اکسید آهن بدون آب)
•  سیاه (مثلاً حاوی زغال سنگ)

و خاک های با رنگ معمولی رشد می کند.

توجه: کاشت آنغوزه در خاک هایی با رنگ روشن تر باعث به دست آمدن شیرابه با کیفیت بالاتری می گردد. دلیل این موضوع، مخلوط نشدن خاک های با رنگ های تیره با شیرابه در زمان بهره برداری است.

می توان با ریختن مقداری پودر سنگ در اطراف ریشه در زمان تیغ زنی، به افزایش کیفیت صمغ کمک کرد؛ به شرط آنکه مخلوط کردن پودر سنگ با شیرابه به منظور تقلب توسط بهره برداران محترم صورت نگیرد.

مقاله تخصصی: اثر شیوه بهره برداری بر شیره آنغوزه

حداکثر شوری خاک برای آنغوزه 2 میلی موس بر سانتی متر (mmhos/cm) توصیه می شود (خاک شیرین).

pH تا حدودی قلیایی (7.5 تا 8.5) برای کشت آنغوزه توصیه می شود.

بهتر است برای کشت آنغوزه در مراتع، ساختمان خاک را با شخم زدن بر هم نزنیم؛ زیرا خاک دست نخورده رطوبت را بهتر نگه می دارد.

شرایط آب و هوایی مناسب برای کشت آنغوزه

در این قسمت به بررسی پارامترهای جوی مناسب برای کشت گیاه آنغوزه می پردازم.

الف. میزان بارندگی

بارندگی 150 تا 250 میلی متر در سال، مناسب گیاه آنغوزه است.

در دو سال اول کاشت، حساسیت بالاتری نسبت به کمبود بارندگی دارد؛ ولی از سال سوم به بعد، مقاومت گیاه به خشکی افزایش یافته و حتی با بارندگی 50 میلی متر در سال هم خود را حفظ می کند.

به این صورت که با مواجه شدن با خشکی، گیاه یا در آن سال برگ تولید نمی کند و در حال رکود باقی می ماند و یا اینکه برگ های کوچکی تولید می کند و سریعتر برگ ها خشک شده و به حالت رکود می رود و در سال بعد با مناسب شدن بارندگی، رشد عادی خود را آغاز می کند.

تقریباً تمام رویشگاه های آنغوزه ایران در مناطقی وجود دارند که بالای 70 درصد بارندگی های سالیانه در فصول زمستان و بهار باشد و در فصل تابستان به طور معمول بارندگی شدیدی وجود نداشته باشد.

بارندگی شدید در تابستان، بهره برداری از گیاهان را مختل خواهد کرد.

ب. دما

هم بذرها برای جوانه زنی و هم خود گیاه آنغوزه برای سبز شدن، نیاز سرمایی (0 تا 7 درجه سلسیوس) دارند و باید در فصول پاییز و زمستان این سرما تأمین شود.

بذرهای آنغوزه شیرین بسته به محل جمع آوری و شرایط نگهداری بذرها، از 10 تا 22 شبانه روز به سرمای 4 تا 5 درجه سلسیوس نیاز دارند.

بذرهای آنغوزه تلخ نیز از 24 تا 30 روز به سرمادهی احتیاج دارند.

گیاهان آنغوزه برای ادامه رشد عادی خود در فصل رشد به حدود یک ماه سرما نیاز دارند.

به عنوان یک شاخص کاربردی برای تعیین مکان مناسب برای کاشت آنغوزه، این گیاه در مناطقی که درختان میوه معتدله ای مانند سیب، گلابی، گیلاس، آلبالو و هلو و … رشد، گلدهی و میوه دهی مناسبی دارند، قابل کشت است.

ارتفاع از سطح دریا

ارتفاع از سطح دریا مستقیماً بر میزان بارندگی و دمای منطقه تأثیر می گذارد.

نمی توان برای کل کشور محدوده ارتفاعی یکسانی برای رشد آنغوزه مشخص کرد؛ بلکه باید این پارامتر را برای هر استان جداگانه تعیین کرد.

در مقاله دیگری به طور بسیار جامع به بررسی تأثیر ارتفاع بر میزان شیره تولیدی گیاه آنغوزه پرداخته ایم که پیشنهاد می کنم این مقاله را حتماً مطالعه کنید.

مقاله تخصصی: اثر ارتفاع بر شیره انغوزه

به عنوان مثال در استان کرمان، آنغوزه در محدوده ارتفاعی 1800 تا 3000 متر از سطح دریا رویش دارد.

تأثیر ارتفاع از سطح دریا بر دما و بارندگی به 2 پارامتر زیر بستگی دارد:

•  عرض جغرافیایی (فاصله از خط استوا)
•  همچنین نزدیکی به دریا

مثلاً شهر کرمان ارتفاعی برابر با 1750 متر از سطح دریا دارد؛ در حالی که ارتفاع متوسط شهر تهران 1300 متر از سطح دریاست، امّا دمای شهر تهران خنک تر از کرمان است.

می توان بر روی یک عرض جغرافیایی خاص، محدوده ارتفاعی برای کشت آنغوزه تعیین کرد.

از نظر تعیین ارتفاع مناسب برای کشت آنغوزه، بهتر است به نکات توضیح داده شده در مورد میزان بارندگی و دما دقت گردد.

روش طبیعی کاشت بذر آنغوزه

در این روش بذرها را در مهر تا آبان ماه به روش کپه ای (در هر کپه 4 تا 5 بذر) و یا بذر پاشی (سپس کشیدن شن کش بر روی آن ها) در عمق نیم تا یک سانتی متری خاک می کارند.

در این روش نیاز سرمایی بذرها با سرمای محیط برطرف می گردد.

نکات کشت آنغوزه به روش طبیعی:

الف. معمولاً پس از سبز شدن بذرهای هر کپه، نیازی به تنک کردن نیست.

ب. اگر به صورت کپه ای و در شرایط زراعی کشت می کنید؛ روی بذرها مقداری ماسه بادی شیرین بریزید، در این حالت عمق کاشت بذر می تواند 2 سانتی متر باشد.

پ. برای هر هکتار زمین در روش کپه ای 2 کیلو و برای بذر پاشی 10 کیلوگرم بذر در هر هکتار نیاز است.

ت. در روش بذر پاشی می توان با یک شن کش بذرها را زیر خاک کرد.

برخی افراد دام ها را روی بذرها می برند تا پای آن ها برخی بذرها را داخل خاک نماید که این روش چندان مطمئن نیست.

ث. وزن هزار دانه بذر آنغوزه 11 تا 15 گرم و در هر کیلوگرم حدود 70 هزار عدد بذر وجود دارد.

ج. در صورت کشت زراعی متراکم، نهایتاً یک بوته در هر متر مربع باشد؛ کافی است، ولی تا 15 هزار بوته در هکتار می توان کشت کرد.

چ. بذر آنغوزه به شدت به سله بستن خاک و عمق بالای کاشت حساس است.

ح. عادت سبز شدن بذر آنغوزه به صورت هیپوژه است؛ یعنی پوسته بذر بعد از جوانه زنی از خاک خارج می شود، به همین دلیل به عمق کاشت حساس است.

روش مصنوعی کاشت آنغوزه

برای انجام این روش:

•  بذرها را در بهمن ماه به مدت 24 ساعت آبشویی کنید تا شیرابه آن ها خارج گردد.
•  سپس آن ها را بر روی یک پارچه نخی خیس به صورت یکنواخت پهن کنید.
•  پارچه را لوله کرده، در داخل یک پلاستیک گذاشته تا آب آن تبخیر نشود.
•  پلاستیک را در یخچال با دمای 4 تا 5 درجه سلسیوس قرار دهید.

بذرهای آنغوزه شیرین، بسته به:

•  شرایط رشد گیاهان مادری
•  مدت زمان سپری شده از زمان برداشت بذرها

از 10 تا 22 روز و بذرهای آنغوزه تلخ از 24 تا 30 روز بعد در همان یخچال شروع به جوانه زنی می کنند.

این مراحل باید به گونه ای تنظیم شوند تا در نیمه اول اسفند بذرها شروع به جوانی زنی کنند.

به محض اینکه 10 درصد بذرها جوانه زدند، آن ها را به صورت کپه ای در زمین اصلی کشت کنید.

رشد ریشه چه سریع است و در صورت تأخیر در انتقال؛ جا به جایی آن ها دشوار می گردد، زیرا در زمان کاشت امکان شکستن ریشه چه وجود دارد.

نکات کشت آنغوزه به روش مصنوعی:

الف. اگر شرایط آبیاری را دارید و بارندگی وجود نداشت، بلافاصله زمین را آبیاری کنید.

یک هفته بعد نیز مجدداً آبیاری را تکرار نمایید.

با این روش بیش از 90 درصد بذرها سبز خواهند شد.

ب. برای کشت زراعی:

جوی و پشته هایی با عمق 15 سانتی متر ایجاد کرده و در بالای خط داغاب به روش کپه ای کشت را انجام دهید و ماسه بادی روی آن ها بریزید.

پ. بذرهای کاشته شده در مرتع معمولاً 15 روز پس از سبز شدن گیاهان قدیمی تر موجود در مرتع، سبز می شوند.

نشاء کاری

به طور کلی گیاهان تیره چتریان (Apiaceae) قابلیت نشاء کاری را دارند.

برای نشاء کاری می توان رکود بذرها را با روش توضیح داده شده به صورت مصنوعی برطرف کرد.

سپس در زمینی که تا عمق حداقل 30 سانتی متر به خوبی شخم زده شده و خاک لومی شنی داشته باشد، کشت کرد.

فاصله جوی ها از هم 25 سانتی متر و عمق آن ها 10 سانتی متر مناسب است.

فاصله کاشت 25 سانتی متر بین ردیف ها و 25 سانتی متر در روی ردیف رعایت گردد.

پس از کاشت بذرها بلافاصله زمین را باید آبیاری نمود و تا زمان سبز شدن گیاهان در صورت عدم وجود بارندگی، آبیاری را هفته بعد نیز انجام دهید.

توجه: نشاء کاری برای کشت نهایی در زمین زراعی توصیه می گردد.

به دو دلیل ذکر شده کاشت به این روش در مراتع تضمینی نیست:

•  دشوار بودن حفر چاله هایی به عمق 30 سانتی متر در زمین سنگلاخی مراتع
•  امکان عدم بارندگی پس از کاشت نشاء ها

نکات نشاء کاری آنغوزه:

الف. ریشه آنغوزه، مخصوصاً در آنغوزه تلخ پس از 10 الی 15 سانتی متر به اطراف منشعب می گردد و این موضوع خارج نمودن نشاء ها را از زمین مشکل می کند. به همین دلیل باید از خاکی با بافت سبک استفاده کرد.

ب. ریشه آنغوزه به ضربات مکانیکی بسیار حساس است و اگر در زمان خارج نمودن نشا انغوزه و حتی در مرحله کشتن با بیل و کلنگ زخمی شوند، خواهند پوسید.

پ. نشاء ها را باید در سال دوم به زمین اصلی انتقال داد. در سال اول ریشه قطر زیادی ندارد و مقاومتش به جا به جایی پایین است.

ت. تراکم کاشت در کشت زراعی آنغوزه 15 هزار بوته در هکتار مناسب است. اگر تراکم بیشتر گردد، رقابت و آللوپاتی بین بوته ها زیاد می شود و همچنین بهره برداری با اشکال مواجه خواهد شد (خاک خارج شده از اطراف ریشه، کار در زمین را دشوار می کنند).

شیب مناسب برای کشت بذرهای آنغوزه

در برخی مناطق، آنغوزه به صورت خودروی در دشت ها می روید.

در رویشگاه های طبیعی، این گیاه را معمولاً یا در شیب شمالی و یا جنوبی داریم. البته ممکن است حداکثر تا 10 درصد در شیب مخالف هم سبز شود.

ممکن است در شیب های شمالی، شرقی و غربی با هم و یا جنوبی، شرقی و غربی با هم دیده شوند.

ولی معمولاً در شیب شمالی و جنوبی با هم سبز نمی شوند؛ مگر اینکه کوه ارتفاع یا شیب کمی داشته باشد.

انتخاب شیب کاشت به دو پارامتر زیر بستگی دارد:

•  میزان بارندگی
•  دمای محیط

الف. در مناطق با بارندگی کم تر و دمای گرم تر: بذرها را در شیب شمالی و غربی کشت نمایید.

ب. در مناطق با بارندگی بالاتر و دمای خنک تر: بذرها را در شیب های جنوبی و شرقی کشت نمایید.

البته از روی تراکم و نوع گیاهان منطقه، می توان شیب مناسب را تعیین کرد.

باید در شیبی کشت کنید که تمام برف های آن شیب، اواخر بهمن ذوب شده باشند.

تأثیر بارش برف بر سبز شدن بذرهای آنغوزه

اگر در منطقه کشت بذرها، بارش برف وجود داشته باشد و مخصوصاً در ماه های دی و بهمن بر روی بذرهای کاشته شده حداقل 15 سانتی متر برف ببارد، بذرها حتماً سبز خواهند شد.

دلیل اثر مثبت بارش برف بر سبز شدن بذرها این است که:

مدت زمان طولانی زمین مرطوب خواهند ماند و دمای زیر برف نیز حدود 4 تا 5 درجه سلسیوس خواهد بود و رکود بذرها برطرف می گردد.

کود دهی آنغوزه

آنغوزه گیاهی کم توقع است و به کود دهی خاصی مخصوصاً در شرایط کشت در مراتع نیاز ندارد.

توجه: قبل از استفاده از هرگونه کودی، حتماً با یکی از کارشناسان اداره مراتع استان خود، مشورت کنید.

آنغوزه تقریباً به دادن کودهای ریز مغذی (کم مصرف) نیازی ندارد.

در صورت کاشت در شرایط زراعی، برای افزایش رشد آن، می توان 50 کیلوگرم در هکتار کود فسفر (مانند سوپر فسفات تریبل) قبل از کاشت با شخم زدن در عمق 20 سانتی متری خاک قرار داد.

توجه: افزایش زیاد فسفر خاک باعث غیرفعال شدن عناصر میکرو می شود.

60 کیلوگرم در هکتار کود ازته (مانند نیترات آمونیوم، سولفات آمونیوم یا اوره) در اوایل فروردین به گیاهان داده شود و بلافاصله آبیاری گردد.

60 کیلوگرم کود پتاسه در آبیاری بعد از دادن کود ازته به گیاهان داده شود.

توجه: شیرابه آنغوزه در برگ ها ساخته می شود و سپس به ریشه انتقال می یابد؛ بنابراین داشتن برگ های بزرگ و شاداب برای افزایش عملکرد شیرابه، ضروری است.

نکات مهم در کشت آنغوزه

الف. در جاهایی آن را کشت کنید که در طول فصل زمستان (مخصوصاً اواسط دی تا اواخر بهمن)، خاک حداقل رطوبت کمی داشته باشد و کامل خشک نشود.

ب. حداقل 100 میلی متر بارندگی در فصل های زمستان و بهار وجود داشته باشد.

پ. طول عمر بذرهای آنغوزه در شرایط نگهداری در انبار با دمای محیط 3 سال است و در سال چهارم بذرها خواهند مرد؛ مگر اینکه دمای انبار پایین باشد.

ت. بهترین بذرها برای کشت، بذرهای همان منطقه می باشند.

البته در صورت عدم وجود بذر همان ناحیه، می توانید از بذور سایر مناطق استفاده کنید؛ ولی سعی کنید شرایط آب و هوایی آنجا به محل کاشت شما شبیه باشد.

ث. بهترین جوانه زنی را بذرهای یک ساله و دو ساله دارند (کاشت بذرهای یک ساله توصیه می شود).

ج. بذرها را بلافاصله بعد از تهیه در کف انباری با تهویه مناسب با ضخامت کم پهن کنید تا در حد امکان اسانس آن ها تبخیر گردد.

چ. سعی کنید بذرها را در مهر ماه کشت کنید تا هم از بارندگی های پاییزه جهت شست و شو و برطرف شدن رکود آن ها استفاده گردد و هم اینکه فرصت بیشتری برای تبخیر اسانس آن ها باشد (یکی از دلایل سبز شدن بذرها در شرایط رویشگاه طبیعی همین موضوع است).

ح. یکی از مهم ترین عوامل در سبز نشدن بذرها، خشک شدن کامل آن ها در بهمن ماه است. اگر در این ماه بذرهای کاشته شده مرطوب بمانند و سایر شرایط نظیر عمق کاشت رعایت گردند، حتماً سبز خواهند شد.

خ. کاشت بذرها در لیوان یک بار مصرف و سایر ظروف کوچک توصیه نمی شود؛ زیرا ریشه گیاهان در این ظروف پیچ می خورند.

د. توصیه می گردد در دو سال اول بعد از کاشت، زمین در فصل بهار توسط دام ها چرا نگردد.

ذ. زمانی رشد گیاهان مطلوب است که سه ماه و نیم رشد رویش داشته باشند و سپس برگ ها زرد و خشک گردند. در صورت برخورد به خشکی، برگ ها خیلی زودتر زرد و خشک می شوند.

ر. یک شاخص برای تعیین مکان مناسب برای کاشت گیاه آنغوزه در مراتع، وجود بوته های درمنه در آنجاست.

ز. اگر در مرتع میزان بارندگی کم است؛ می توان با کشت بذرها در قسمت های پایین صخره های بزرگ، از آب بارندگی استفاده بیشتری برد و شانس سبز شدن بذرها را افزایش داد.

ژ. آنغوزه به شرایط غرقابی حساس است.

س. کاشت در بین ردیف های درختان در صورتی مجاز است که آب آبیاری درختان در تابستان به ریشه های آنغوزه نرسد و درختان بر روی گیاهان آنغوزه سایه اندازی نداشته باشند.

ش. کاشت در تشتک توصیه نمی شود؛ مگر اینکه آب روی بذرها نیاید.

به پایان یکی دیگر از مقالات تخصصی فایدیم رسیدیم و امیدوارم که از مطالعه این مقاله لذت برده باشید.